Ooit was hij gevreesd, zo gevreesd zelfs dat de winter als personage werd neergezet: ‘Koning Winter’.
Het winterseizoen was eeuwenlang een gesel voor de mensheid. De kou drong overal door, ook in de paleizen van adel en koningen. Open haarden en dicht tegen elkaar aanzitten boden enige soelaas. En natuurlijk dikke kleding. De zegswijze “Er warmpjes bijzitten” verwijst overduidelijk naar de rijkdom van degenen die zich goede winterkleding konden veroorloven. En voor wie stookkosten geen probleem waren.
Maar strenge winters betekenden voor veruit de meeste mensen brandstofgebrek, schaarste aan voedsel, inkomensverlies en torenhoge prijzen door woekerpraktijken. Bovendien veroorzaakten dijkdoorbraken, door kruiend ijs, vaak overstromingen.
Daarmee was de ellende nog niet afgelopen. Want door verzwakking en vitaminegebrek waren veel mensen vatbaar voor talrijke ziektes, met soms dodelijke afloop.
Was het alleen maar kommer en kwel? Welnee, mensen zijn overlevingskunstenaars. En vindingrijk. Spel, rituelen, humor en kunst waren de overlevingsstrategieën waarmee Koning Winter, elk jaar opnieuw, bezworen kon worden.
Op veel plekken in het land maakte men vanouds poppen van sneeuw of ijs die men bespotte. Of werden in de wintertijd stads- of plattelandsfeesten gehouden, waarbij de vreesaanjagende Koning eerst werd uitgebeeld, daarna nagespeeld om uiteindelijk verjaagd te worden. En dan waren er nog de oude rituelen (waarvan sommige misschien van Germaanse oorsprong zijn), zoals Maria Lichtmis en Carnaval, die het einde van de duisternis en de winter moesten markeren. Ook kunstenaars leverden een bijdrage aan het bezweren van de winter. Het Middeleeuwse abele spel ‘Vanden Winter en vanden Somer’ drijft de spot met Koning Winter. In dit toneelstuk wordt hij neergezet als een afschrikwekkende tiran, ruw, onbeschaafd, lomp, wreed en hardvochtig. Als een plattelandsdemon die verjaagd moet worden.
Eeuwenlang was de winter oppermachtig en alom aanwezig. Maar door al het gestook van de mensheid verandert het klimaat en warmt de aarde op. Sneeuw wordt eerder uitzondering dan regel en blijft bovendien minder lang liggen. En ijsdagen worden al helemaal een zeldzaamheid.
‘Koning Winter’ verkeert in zwaar weer.