Zonder zee geen regen en hagel. Zonder zee geen sneeuw. Fransen weten dat beter dan wie dan ook. Wat voor een Duitser het bos is, is voor een Fransman de zee.
“La mer m’a donné
sa carte de visite
pour me dire: je t’invite”
…zong Georges Moustaki die als geen ander de Franse ziel begreep. De zee figureert ook herhaaldelijk op kunstwerken van de wereldberoemde Paul Gauguin (1848-1903). Niet alleen ‘la mer’, maar ook ene Marguerite Arosa figureert in zijn leven.
Deze begenadigde schilderes is, in de vele biografieën die over het roerige leven van Paul Gauguin geschreven zijn, niets meer dan een voetnoot. Terwijl zij hem groot heeft helpen maken. Maar de geschiedenis (niet voor niets ‘his story’ genoemd) behandelt wel meer vrouwen stiefmoederlijk.
Hoe komt Marguerite in het leven van Gauguin? Of misschien is de betere vraag: hoe komt hij eigenlijk in haar leven?
Paul Gauguin is nog een kind als zijn moeder sterft. Liefdevol wordt hij opgenomen in de familie van de schatrijke Parijse kunstverzamelaar, archeoloog en fotograaf Gustave Arosa. Deze ‘wereldburger’ bezorgt hem zelfs een goedbetaalde baan als beurshandelaar en brengt hem in contact met talrijke bevriende kunstenaars, onder wie Eduard Manet en Camille Pissarro. En zijn dochter, Marguerite Arosa, leert Paul Gauguin schilderen met olieverf.
Maar het meisje geeft niet alleen de techniek, maar vooral haar passie voor kunst door aan de jonge Gauguin, die samen met haar zijn eerste schilderijen maakt. Zij brengt hem de olieverftechniek bij en leert hem hoe hij die kan toepassen in schilderijen. Op zondagen trekken ze er samen op uit om landschappen te schilderen in de omgeving van Parijs.
Oefening baart kunst.
Misschien hoopt zijn pleegvader dat Paul en zijn dochter Marguerite ‘iets’ met elkaar krijgen? Hoe dan ook Gauguin kiest uiteindelijk een Deens meisje als levenspartner en vertrekt (na een tijdlang met Vincent van Gogh te hebben opgetrokken) richting de Stille Oceaan.
Voelt ze zich in de steek gelaten? Ik weet het niet, maar Marguerite Arosa (1854-1903) zal haar leven lang vrijgezel blijven. Ze woont afwisselend in Parijs en Madrid. In de Spaanse hoofdstad maakt ze furore. In 1884 presenteert ze daar op de Nationale Tentoonstelling voor Schone Kunsten ‘la Baigneuse’. Dit schilderij valt op, tussen de 853 andere geëxposeerde schilderijen, omdat hier voor het eerst een vrouwelijk naakt vertoond wordt dat door een vrouw gemaakt is. Het levensgrote kunstwerk veroorzaakt grote opschudding onder de weldenkende burgerij. ‘Naakten’ die door mannen geschilderd zijn, vindt men acceptabel. Maar een naaktschilderij door een vrouw?
Klaarblijkelijk schrikt Marguerite van de afwijzende en hypocriete reacties en verhuist ze naar het iets liberalere Parijs waar ze in 1891 de feministische ‘Societe des Femmes Peintres et Sculpteurs’ opricht. Verder redigeert ze een tijdschrift dat vrouwelijke kunstenaars een platform biedt.
Intussen blijft ze een internationale oriëntatie koesteren. In 1892 exposeert Marguerite in Brussel een stilleven en 7 jaar later twee zeegezichten op de Nationale Tentoonstelling in Madrid. Beide kunstwerken, ook dit pastelschilderij van de zee, krijgen een eervolle vermelding van de jury. Evenals een schilderij van ene Pablo Picasso dat ook op deze tentoonstelling wordt vertoond.