De verkoper wilde ervan af, dat was duidelijk. Want het winterschilderij werd op Marktplaats aangeboden onder de noemer: “Opruiming”. Iemand wilde het per se kwijt. Dus kocht ik het voor geen geld.
Je wordt er inderdaad niet vrolijk van als je ernaar kijkt. Ik tenminste niet. Waarom heb ik het dan toch aangeschaft? Niet zozeer vanwege esthetische, maar eerder om principiële redenen. Ik vond dat er in mijn verzameling van winterschilderijen ook kunstwerken van vrouwen thuishoren. Veruit de meeste schilderijen van dit genre zijn namelijk door mannen geschilderd. Winterschilderijen van vrouwen zijn een zeldzaamheid.
Bovendien hoeft niet elk schilderij ‘mooi’ te zijn. Als er maar een verhaal achter schuilgaat..
Helaas is over de maakster van dit werk, Margriet Moyaert (1923-2020), weinig bekend. Dat gebeurt trouwens wel vaker bij vrouwelijke kunstenaars. De kunstgeschiedenis behandelt ze stiefmoederlijk.
Wat ik met veel veel moeite wel heb kunnen achterhalen, is het volgende. Moyaert is in 1923 geboren in het West-Vlaamse plaatsje Lichtervelde. Als kind kon ze erg goed tekenen en dat bracht haar naar het atelier van de Brugse schilder August Constenoble, een kunstenaar die over het algemeen melancholieke werkjes vervaardigde en zo nu en dan bloemstukjes schilderde. De jonge Margriet Moyart ging bij de man in de leer en kreeg een technische basis. Haar eerste werken leken sterk op die van haar leraar, totdat zij in Parijs geraakt werd door de stijl van de Franse impressionisten.
Op een gegeven moment trad Moyaert in het huwelijk met de expressionistische kunstschilder Door Gevaert die ze zozeer bewonderde dat ze afstand nam van het impressionisme. Haar man had uitgesproken opvattingen en meningen en zocht steeds nieuwe wegen: hij begon zijn carrière als expressionist, werd daarop surrealist, schilderde vervolgens abstract en ging uiteindelijk figuratief schilderen. Hij had een hekel aan na-aperij. In zijn expressionistische periode vond hij het daarom vervelend dat zijn vrouw Margriet ook in die stijl ging schilderen. “Schilder niet volgens het genre waarvan ik overtuigd ben, want dan is jouw kunst niet persoonlijk”, schijnt hij tegen haar gezegd te hebben. Hoe dan ook, Margriet Moyaert ontwikkelde al snel een eigen, afwijkende stijl, waarbij ze vooral teruggreep op de lessen die ze van haar eerste Brugse leermeester had ontvangen. Ze ging lieflijke bloemstukken schilderen en keerde het felle expressionisme (waarvan ook dit winterschilderij getuigt) de rug toe. Het leverde haar een expositie in Detroit op.
Anders dan bij haar man Door Gevaert, is er in Wikipedia geen biografie over Margriet Moyaert te vinden. Ze komt wel, in de beschrijving van haar man, als voetnoot voor: “Door Gevaert was gehuwd met Margriet Moyaert (1923), eveneens een verdienstelijke kunstschilder, leerlinge van August Costenoble, en destijds vooral bekend van haar landschappen en bloemstukken. Zij was tevens zijn muze.”
Margriet was kennelijk zijn inspiratiebron. Zoals Dante niet zonder Beatrice kon, Petrarca niet zonder Laura, Salvador Dali geen penseel kon vasthouden zonder Gala en John Lennon was aangewezen op Yoko Ono, zo was Door Gevaert voor zijn inspiratie afhankelijk van Margriet.
Op internet is een oude foto, kennelijk uit de jaren ’50, van Margriet vindbaar. We zien een kwetsbare, jonge vrouw van ongeveer 25 jaar oud, die op dat moment dus de muze van een zelfbewuste schilder was. Ze oogt onzeker. Margriet, zo valt uit de foto op te maken, was op zoek was naar zichzelf.
Ik heb nog een andere foto van haar gevonden. Als ze in 2020 sterft, staat er bij het overlijdensbericht een foto afgedrukt van een stralende, zelfbewuste vrouw. Ondanks haar hoge leeftijd -ze moet 97 jaar zijn geweest toen de foto gemaakt werd- oogt ze vitaler, krachtiger en zelfs jonger dan toen ze 25 was.
Kennelijk heeft ze haar eigen weg gevonden.
