Dit schilderij heet ‘Huisje en boot aan een bevroren plas op een donkere winterdag, 1852’. Een titel die het kunstwerk waarschijnlijk, lang nadat het gemaakt werd, heeft gekregen. Want toen ik het schilderijtje schoonmaakte (en de bruine nicotine-aanslag verwijderde) bleek er een fraai Rembrandtesk tafereel tevoorschijn te komen. De donkere lucht vormt een prachtig contrast met de oplichtende sneeuw.
Het is dus in 1852 geschilderd. Wat voor ons, kinderen van de 20ste en 21ste eeuw als uitzonderlijk geldt, was voor de schilder Adrianus Petrus Hendrikus Wilbers (1818-1887) de normaalste zaak van de wereld. Strenge winters waren in zijn tijd, en vooral in zijn jeugd, een normaal natuurverschijnsel. Pas veel later ontdekten wetenschappers dat de winters in de periode 1550-1850 uitzonderlijk koud waren. Er was, volgens hun, sprake van een ‘Kleine IJstijd’.
Precies in die 300 ijzige jaren zijn de meest wonderlijke schilderijen ontstaan die uniek zijn in de wereld. En die nog steeds veel kunstenaars inspireren. Nu was 1852 een uitgesproken zachte winter. Toen Wilbers in dat jaar dit schilderij maakte, was de Kleine IJstijd (die duurde van 1550 tot 1850) ‘formeel’ afgelopen. De man had daar natuurlijk geen weet van. En hij zal geen moeite hebben gehad, ondanks de milde winter van dat jaar, de ijzige sfeer van een strenge winter op het doek te vereeuwigen.
Hij zat immers boordevol jeugdherinneringen aan ijskoude winters.
Naschrift:
Over Adrianus Petrus Hendrikus Wilbers is weinig bekend. Wel dat hij met zijn schildersezel vaak op het strand van Scheveningen te vinden was, waar hij strandgezichten maakte van vissers en schepen. En dat hij van beroep beambte was, werkzaam bij de Staatsspoorwegen. Daarvoor blijkt hij, in Den Haag en ook in Friesland, actief te zijn geweest als huisschilder. Archiefstukken van de Rechtbank van Leeuwarden melden overigens dat ‘Petrus Adrianus Hendrikus Wilbers’ in 1870 door het Gerechtshof veroordeeld werd tot een gevangenisstraf van 6 maanden vanwege ‘misbruik van vertrouwen’. Of het dezelfde Wilbers is? Wie weet?