Kun je met een zuiver geweten een Russisch schilderij aan de wand hebben hangen? En wat is trouwens een goed geweten? Ik heb een keer horen zeggen: een slecht geweten is in ieder geval een goed werkend geweten.
Zou zo iemand als Poetin kunnen slapen?
Hoe dan ook, er hangt een Russisch schilderij in onze huiskamer. Een schilderij dat je op dit moment, vanwege de sancties, niet meer zou kunnen kopen.
De maker, Sergei Filitov, is een volbloed Rus. Hij werd in 1964 in Voronezj geboren, een oude residentiestad in Zuid-Rusland, niet eens zo ver van Oekraïne vandaan. Het is de stad van waaruit tsaar Peter de Grote honderden jaren geleden de Krim probeerde te veroveren op de Tataren. Hier liet hij de vloot bouwen, maar toen later de rivier dichtslibde was het gedaan met de bloei van de stad. Voronezj bleef lange tijd, ook toen Rusland in de jaren 90 van de vorige eeuw democratisch werd, communistisch gezind. En wrokkig. In oktober 2022 kregen 12 vooraanstaande burgers vanwege hun trouw aan Groot-Rusland nog staatsprijzen uitgereikt. Van Poetin persoonlijk.
Van Sergei Filitov weet ik niet of hij aan de goede of slechte kant van de geschiedenis staat. Of dat hij zich gedeisd houdt. Maar uit de titels van de tentoonstellingen, waar hij zijn werken exposeerde, put ik de hoop dat hij een vredelievende man is. Want in 2001 vertoonde hij zijn schilderijen op de expositie ‘Artists for Peace’ en in datzelfde jaar op een andere tentoonstelling in het kader van ‘Geloof, Hoop en Liefde’.
Filtovs leermeester was Mikhail Aksionov, die hem in de traditie van de oude Russische meesters schoolde. Volgens een galerie in Moskou, die zijn werk verkoopt, creëert Sergei Filitov ‘met een lichte, sierlijke kwast lyrische beelden vol emotie’. Ik weet niet of ik die woorden van toepassing vind op dit kunstwerk. Want Filitov schildert niet alleen wat hijzelf voelt, maar ook precies datgene wat ikzelf ervaar als ik door een besneeuwd bos loop, waar het zachte zonlicht, juist daar waar het niet schijnt, harde schaduwen vooruit werpt.
Ik zie in het schilderij van Filitov de Russische wouden die Toergenjev, Ljeskov en ook Tolstoi in hun romans en verhalen beschrijven. En ik herken ook iets van het werk van Ilja Repin, de grootste van alle Russische schilders.
Dit schilderij is een ode aan de Russische cultuurdragers van weleer. De mensen die het land groot maakten. En ik hoop dat Filitov, die weliswaar geboren is in de door Poetin zo zwaar gedecoreerde stad Voronezj, nooit maar dan ook nooit een lintje van deze cultuurbarbaar en massamoordenaar zal aanvaarden.
Anders verhang ik het schilderij alsnog.