Veel schilderijen, met name van landschappen, verruimen je blik. Net als de ramen van je huis bieden ze uitzicht op de wereld. Maar er zijn ook schilderijen die je tot reflectie dwingen.
Inkeer dus.
Tweehonderd jaar geleden werd dit werkje geschilderd. Naar de techniek te oordelen, was de kunstenaar eerder een tekenaar of etser dan een schilder. Of een ambachtsman die in een aardewerkfabriek wandtegels en siervazen beschilderde? Dat blijkt bijvoorbeeld uit de fijne omlijning van het hoofd en gelaat. En aan de weergave van de bomen.
De maker had kennelijk geen behoefte aan eeuwige roem. Er staat althans geen naam onder het kunstwerkje, dus blijft het voor ons gissen wie het geschilderd kan hebben. Toch voegt juist de anonimiteit van de maker een essentiële waarde toe aan het schilderij. Want de afgebeelde persoon, de schaatser in het midden, kan iedereen zijn. Uit welke tijd dan ook. ‘De eenzame fietser’ van Boudewijn de Groot? Of de oude visser uit ‘the old man and the sea’ van Hemingway? Of Chris, de hoofdpersoon uit de film ‘Into the Wild’?
Of misschien wel Elckerlyc, de hoofdpersoon uit het gelijknamige Middeleeuwse mysteriespel? In dit schouwspel, dat honderden jaren geleden in kerken en op kermissen werd vertoond, zien we hoe een man, Elckerlyc genaamd, verantwoording moet afleggen over zijn aardse leven. Op zijn reis naar het einde wordt hij begeleid door uiteenlopende personages, zoals: Deugd, Gezelschap, Bezit, Zelfkennis, Biecht, Schoonheid, Kracht en Wijsheid. Maar uiteindelijk is hij alleen en toch ook weer niet. Want ‘Elckerlyc’ betekent eigenlijk ‘iedereen’.
Dit schilderij van de eenzame schaatser is een kunstwerk waarin je jezelf kunt spiegelen. Of herkennen.
Dat is voor iedereen heilzaam.
Voor Elckerlyc.