Ik heb nog nooit eerder van zijn naam gehoord. Wie de maker van dit winterschilderij is, is mij een raadsel. De kunstenaar signeert met de naam ‘B. Murray’ en daardoor rijst het vermoeden dat we met een Engelsman of Amerikaan van doen hebben.
Op internet vind je spaarzame informatie over ‘B. Murray’. Zo lees ik op een veilingsite, dat er in de afgelopen jaren vijf werken van hem verkocht zijn en dat de schilder zich vooral toelegt op Hollandse zeegezichten. Eén daarvan, getiteld ‘Men o’war in close quarters’ uit 1999, toont twee 17e eeuwse oorlogsfregatten die elkaar de volle laag geven. Dat doet inderdaad aan de VOC-tijd denken.
De titels van zijn andere werken (‘Fishing boats coming ashore’, ‘Dutch sailing vessel coming into Harbour’, ‘Fishing boats in an estuary’ en ‘Marine studies of fishing boats’) suggereren eveneens een Engelstalige maker. Ook de plekken waar zijn werken verkocht worden, Scarborough, Horsham, Stourbridge en West Sussex, bevestigen dat beeld.
Het zijn respectabele kunsthandels, zoals Toovey’s, David Duggleby en Denhams, waar zijn schilderijen worden aangeboden. Dus moeten we met een ‘serieuze’ kunstenaar te maken hebben, iemand met een typische voorkeur voor ‘Hollandse’ zeegezichten.
Een van de veilinghuizen lijkt over ietsje meer informatie te beschikken over de biografie van ‘B. Murray’. Hij wordt uiterst summier beschreven als een Amerikaanse schilder die in 1908 geboren werd en op 80-jarige stierf. In feite zijn dat precies de geboorte- en sterftedatum van de befaamde John B. Murray, een fenomeen in de kunstwereld. De man wordt een ‘self-taught genius’ genoemd.
Er is over deze man, een Amerikaan uit Georgia, een ongelofelijk boeiend verhaal te vertellen, maar dat doe ik niet. Als ik namelijk de expressieve werken van deze grootheid vergelijk met ‘mijn’ schilderij, kan ik amper overeenkomsten ontdekken. Wat ik wel ontdek is dat ‘mijn’ Murray een zeer nauwgezette kopie heeft gemaakt van een 19e eeuws winterschilderij, getiteld ‘Langs de Schelde’ van de Antwerpse romanticus Jan Michiel Ruyten (1813-1881).
Omdat er weinig informatie over de 20ste eeuwse kopiist John B. Murray beschikbaar is, lijkt het me beter te focussen op wat er op het schilderij precies wordt weergegeven. De afbeelding zelf is immers interessant.
Op het eerste gezicht lijkt het een typisch Hollands wintertafereel. Dat ist niet zo raar. Want de Vlaming Ruyten, de maker van het originele 19e eeuwse werk dus, was ooit in de leer bij de grootmeester van het genre, de Hollandse topschilder Schelfhout in Den Haag. Maar kijk je wat beter naar het schilderij, dan blijkt het toch on-Hollandse trekjes te hebben. Zo zijn de mensen op het ijs frontaal afgebeeld, wat afwijkt van de ruggelingse weergave van schaatsers op de meeste ‘Hollandse’ schilderijen. Verder maakt het geheel, mede door die focus op de gezichten, een illustratieve indruk. Duidelijk is dat hier een gebeurtenis uit de doeken wordt gedaan. Dat is anders bij Noord-Nederlandse schilderijen die juist de algehele atmosfeer benadrukken, waarin niet de mens maar de natuur centraal staat.
Specifiek één markant fragment op dit schilderij benadrukt het verschil met een klassiek Hollands wintertafereel. We zien op de voorgrond pontificaal een tafel op het ijs staan, met daaromheen talrijke figuren. Het levert een bijzonder gezellig beeld op, maar juist dat huiselijke, familiaire is de Noord-Nederlandse schilderijen ten ene male vreemd.
Op Hollandse winterlandschappen gaan mensen op in de natuur. Het ijs vervreemdt het individu van zijn ego, en legt de ziel bloot. Vlaamse schilderijen zijn wat minder ‘hoogdravend’, juist omdat ze de menselijke schaal benadrukken. Ze vertellen een verhaal, veelal rond een hoofdpersoon. Is het een wonder dat België het geboorteland is van Kuifje, Suske en Wiske, de Rode Ridder, Guust, Nero, Mortimer & Blake, Buck Danny, Lucky Luke en al die andere wereldberoemde striphelden?